Questo sito utilizza esclusivamente cookie tecnici di sessione, con la sola finalità di permettere la normale navigazione delle pagine web. Non vengono utilizzati cookie di profilazione o tracciamento. Informativa Cookie

Giovedì, 28 Marzo 2024
Impostazioni di visualizzazione: 

www.gabrieleortu.it – Copyright © Gabriele Ortu, tutti i diritti riservati

Zia Mariedda Tzachitzachi

Zia Mariedda Tzachitzachi (*), aici dda zerrianta in bidda totus is piciocheddus. Ma po is anzianus fiat sa filla de Mesupetza.

No fiat arta prus de cuatru pramus. Caminaiat incrubada, trota che una puncia ; fiat a mustazus pariat un’omini e de omini teniat puru sa boxi. Biviat sola.

Siat ziu Mesupetza che zia Mariedda sunt mortus candu femu piciocu. De s’unu e de s’atera m’est aturau s’arregordu.

Mesupetza. Custu fiat s’allomingiu de ziu Antoni Piredda, messaiu e carradori. S’ultimu tra is carradoris poita is aturus no ddu teniant in contu. Po i cussu dd’iant donau cuss’allomingiu, chi ‘oliat narri’: de pagu capia, cosa de nudda.

Po juu, teniat duas bachixeddas langias langias a is calis si podiant contai is costas a unas a unas de cantu fiant stasias.

Su juu ddi serbiat po fai is fainas de domu sua. Arai sa bingixedda, betiri linna po coi su pani, traballai s’ortixeddu.

Nisciunus ddu cumandat po fai una giornada o po atera cosa ca fiat tropu minninnu.

Ziu Antoni fiat puru meri de una craba mudula mannaliza e de duus gragallus.

Unu mericeddu ne sa craba ne is duus gragallus sunt furriaus a domu. Ziu Antoni est andau a fai sa circa, ma de su bestiamini nimancu s’umbra. At sighiu s’arrastu finu a Gennaentu e innias at cumprendiu chi no ci fiat prus nudda de fai e at lassau perdiri: furadas!

A chini ddi domandaiat de is crabas issu arrespundiat: “Furadas! Furadas! E ita boleis, a chini ndi tenit de arroba ndi furant.”

Custus fueddus pariat chi essint bessius de buca de unu grandu proprietariu de bestiamini. Scedau. Teniat solu cussus tres pegus. Ma po issu fiant unu tallu.

Ziu Antoni fiat aturau viudu cand’est nascia s’unica filla sua, Mariedda.

Sa mulleri, zia Emanuela, fiat morta donandu a sa luxi custa pipia.

Una femina de su bixinau chi iat tentu unu pipiu in sa propriu dì de zia Emanuela, si fiat incarrigada de donai sa tita a Mariedda. Mariedda infatis dda zerriat “mama de lati” e dda rispetat coment’e chi fessit sa propriu mama.

Zia Filomena, aici si narat custa femina de su bixinau, si fiat apegada a i custa creatura coment’e chi essit filla sua propria. Issa dd’at pesada che una filla e crescia in domu sua imparis cun is aterus fillus suus.

Mariedda si fiat puru sposada cun d’unu fillu de zia Filomena, ma su sposu, Arrafieli, dd’iat godiu pagu. Fiat mortu de mali arrepenti apenas duus mesis a pustis chi si fiant coiaus.

Sa malasorti s’est incania cun Mariedda de sa primu dì chi at biu sa luxi, scedada. Mai una dì bona, pobera femina. Sa vida sua si podiat ligi’ in is ogus suus. Duus ogus nieddus e tristus chi no arriiant mai. Sa faci sua pariat unu libru de penitenzias. Fiat totu frunzia pariat de biri “la Madre dell’ucciso” de Franciscu Ciusa. Medas bortas castiendu custa statua m’arregordu de zia Mariedda, mi parit chi dd’assimillit meda. E chini ddu scidi. At’ essi’ fatu de modella. Bai e circa tui is cosas de su mundu…

Zia Mariedda fiat una femina de pagus fueddus. Fueddat prus cun is ogus che cun sa lingua. Ti fadiat cumprendi’ prus cosas candu no chistionàt che candu t’arrespundiat. T’ascurtàt castiendudì fissa in is ogus e arrespundiat sempri a boxi blanda, a bellu a bellu. Pariat chi onnia fueddu dd’essit costruiu in cussu momentu. sempre a boxi bassa, timendu de t’ofendi’ e de ti dispraxi’. Issa fadiat cumprascenzia a tutus e a totus saludada e sempri po prima. Su saludu suu, fiat sempri su propriu: bai cun Deus, candu ti incontrada, e atura cun sa Mama, candu si dispediat.

Dda arregordu aici custa femina totu bestìa de nieddu. Sempri su propriu bestiri siat chi essit andada a cresia che a logu de monti.

Portaiat su lutu de candu fiat mortu su maridu. Gunnedda niedda, cossu nieddu, e nieddu fiat su mucadori e su sciallu de Tibet chi aiat tintu e portat sempri asuba istadi e ierru. E niedda fiat sa vida de custa disdiciada femina, totu trota de su traballu. Sa vida sua dd’at passada prus in su sartu che in bidda

In s’ierru andat a fai linna e in beranu a boddiri su tzachitzachi.

A s’obrescidorgiu fiat giai in su monti, e de is montis nostus conosciat totus is benazus e is cresuris e is logus aundi cresciat su tzachitzachi.

Custa pantuma niedda incrubada fiat su turmentu de medas cassadoris… de bidda.

 

***

 

Zia Mariedda fiat s’unica personi in bidda chi tenessit currispundenzia cun sa “Dita Carlo Erba” de Milanu.

Is literas e is telegramas chi dd’arribant si ddus fadiat ligi’, ca issa a iscola no est mai andada. Sa scola sua fiat in su monti. Totu sa vida arregollendu erbas po sa “Carlo Erba”. Chini scit cantu dinai at godangiau sa “Carlo Erba” cun su traballu de zia Mariedda. Unu sacu biancu incerau de tzachitzachi onnia dì. No torrat a domu prima de prenni su sacu, mai. Ci teniat una lolla prena de sacus de cust’erba in domu sua.

Sa paga dd’arriciat sempri a sa fini de sa stasoni de su tzachitzachi (po chini no conoscit sa lingua sarda, in lingua italiana si narat digitale).

Sa “Carlo Erba” ddi mandada is sacus prima de su tempus de sa regorta, ma su dinai solamenti candu sa merci fiat arribada a Milanu.

Po custu fatu is digiunus de zia Mariedda fiant prus medas de cussus chi imponit sa religioni nosta! E mancu malis chi custa femina fiat sana de coru, asinuncas, po si comporai pagas stillas de mexina fata cun s’erba sua e totu, sa digitalina, no iat essi’ bastau su dinai de una sola stasoni de traballu.

Tengu subenimentu de dd’essi’ incontrada, una borta, in su sartu acanta de unu terrenu cosa nosta fendi sa regorta de cust’erba.

“Bis, fillu miu, seu totu sa vida fendu custu traballu e seu becia e smarria, ma si no ddu fazu, cantu genti podit morri’ po culpa mia?” M’iat nau. Pobera femina. Si carrigada de nexis chi no teniat.

“No si fait totu po su dinai. Bisongiat a pensai puru po chini istat mali. Ddu scis su pipiu, chi cun cust’erba faint una mexina po sanai sa maladia de su coru?”

“Nossi, zia Mariedda, no ddu sciu…”

“Comenti no ddu scis? Ma tui, no ses su fillu de … cussu chi est studiendu a predi?”

“Sissi…” Dd’emu arrespustu sceti. Bolemu chi essit fueddau issa. Fiat sa primu borta chi dd’emu intendia fueddai e femu interessau a cumprendiri s’arrescionamentu suu. Infatis no dd’est garbada sa risposta mia e at sighiu:

“Comenti no ddu scis???”

Iat pronunziau custus fueddus cun boxi prena de puntus interrogativus comenti e chi nai: ma ita est chi studiant in scola si no scint nemancu chi cun su tzachitzachi si fait sa digitalina? Ma ddu scint chi cun custa mexina sanant is maladias de su coru?

Unu assumbridu mannu at atraversau su pensamentu de issa. No podiat cumprendi’ comenti mai unu chi fiat studiendu, no essit scipiu una cosa aici de utilidadi po sa vida. E infatis m’iat domandau: ”Ma naramì, su pipiu, insandus ita est su chi si faint studiai?”

“Latinu … e …” Femu po elencai is ateras materias, ma issa m’at interrumpiu.

“Latinu, … e calis maladias si curant cun cussu?”

“Nisciuna. No est un’erba. Est una lingua antiga chi oi no si usat prus.”

“Pecau de tempus perdiu. S’at a pediri contu Deus.”

“Tenit arrexoni zia Mariedda” Dd’apu nau, donandudeddi unu bellu mazu de follas de tzachitzachi ch’ in s’interis emu arregortu.

“Naramì, e in latinu ita ddi nant a su tzachitzachi?”

“Digitalis purpurea, zia Mariedda.”

“Oi, oi, fillu miu. Scumitu chi mancu mexina bona ‘essit cun d’unu nomini simili. No dd’assimillat nudda a su tzachitzachi; perou custu fueddu m’arregordu chi dd’iat scritu sa Carlo Erba e s’Arretori m’aiat nau chi significat propriu tzachitzachi. Si, si, propriu aici. Forsis est mellus a studiai. Su sciri serbit sempri a calencuna cosa. Studia, studia, fillu miu, e circa de agiudai a is poberus ca seus is prus bisongiosus, in totu… Cand’as a nai missa, deu no nch’ap’essi’ prus, ma tui arregordadindi de zia Mariedda Tazchitzachi…”

De sa borta no dd’apu prus bia custa femina, ma seu seguru chi Deus, in su Celu, dd’at posta a guvernai is froris de s’eternidadi.

(*) Su tzacchitzacchi, in lingua campidanesa si narat pitiolu, ma apu bofiu lassai s’allomingiu veru de zia Mariedda, poita est prus bellu. Pitiolu in bidda mia tenit unu diversu significau e no andat beni po zia Mariedda persona veramenti esistia e custu contu rispundit a beridadi.


Copyright © Gabriele Ortu - Tutti i diritti riservati.
www.gabrieleortu.it – Copyright © Gabriele Ortu, tutti i diritti riservati


Aggiornamento pagina: 26/04/2008
Copyright © 2007-2024 Gabriele Ortu

Menù rapido informazioni